Dirk Filarski, Tentoonstellingsaffiche ’t Oude Raadhuis Schoorl
collectie Katwijks Museum, Katwijk
Vergelijk hieronder het schilderij van Filarski ‘Duinlandschap bij Bergen’.
Dirk Filarski, Tentoonstellingsaffiche Waagtoren Alkmaar
collectie erven Filarski
vergelijk hieronder het schilderij van Filarski ‘Duinlandschap bij Bergen’.
Dirk Filarski, Tentoonstellingsaffiche Groentehal Alkmaar
collectie Stedelijk Museum Alkmaar
Vergelijk hieronder het schilderij van Filarski ‘Duinlandschap bij Bergen’
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Duinlandschap bij Bergen, ‘Berkenwortel’
olieverf op doek, afm. 65 x 90 cm, gesigneerd en gedateerd links onder ‘D.H.W. Filarski ’11 ‘ (=1911)
herkomst: particuliere collectie Oost-Nederland.
Dirk Filarski exposeerde in augustus 2010 samen met Arnout Colnot een eerste keer ‘solo’ in Bergen. Ze deden dat op uitnodiging van August Maschmeijer. Deze zakenman, van geboorte Duitser, zette in Amsterdam een manufacturenzaak op en woonde vanaf 1885 in Bergen.
Bij zijn huis in Bergen stelde deze eerste mecenas van de Bergense School een schuur beschikbaar waar Filarski en Colnot in de zomer van 1910 hun eerste verkooptentoonstelling hielden van luministische schilderijen. Filarski woonde in 1911 ook nog officieel bij zijn ouders, maar was regelmatig in Bergen te vinden en maakte lichte, kleurrijke schilderijen van redelijk forse afmetingen in Bergen en omgeving.
De ‘ontwortelde berkenboom’, spiegelbeeldig gedrukt, gebruikte Filarski verschillende keren voor tentoonstellingsaffiches. Data van de exposities van de Berger Kunstenaarsvereeniging in de ‘Groentehal’ en de ‘Waagtoren’ heb ik (nog) niet kunnen achterhalen. In Schoorl exposeerde hij in de zomer van 1916 met Tjerk Bottema en Wim Schuhmacher in ’t Oude Raadhuis.
Eén affiche, in bezit van de erven Filarski, is gesigneerd en heeft de titel ‘Berkenwortel’.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Zandopslag Parijs
olieverf op doek, afm. 54 x 65 cm, gesiigneerd rechts onder ‘D.H.W. Filarski’, te dateren 1930
herkomst:
– collectie Boendermaker, inventarislijst 1952-1956 Stedelijk Museum Amsterdam nummer 6
– verkocht op failissement veiling collectie Boendermaker bij veilinghuis Bom in Amsterdam op 21 mei 1958 voor 75 gulden
– particuliere collectie
– veiling Sotheby’s Amsterdam 6 december 2007, kavel 74, met de foutieve titel ‘Gezicht op de Pont Neuf’. Richtprijs euro 5000-7000
– particuliere collectie
Een wekenlang verblijf in Parijs in 1930 en daarna een reis naar Corsica en Mallorca waren vermoedelijk de laatste uitgaven die Filarski zou betalen uit de maandelijkse toelage van de inmiddels failliet verklaarde Piet Boendermaker. Filarski zette de tering naar de nering en logeerde wekenlang in een hotelkamertje zonder luxe. Het was een productieve Parijse periode.
De brug die we zien is de Pont Royal en aan de overkant zien we het Gare d’Orsay, toen nog een treinstation, nu hét museum van het Franse impressionisme.
Literatuur:
– Piet Spijk, ‘Piet Boendermaker, Mecenas van de Bergense School’, pag. 249
– Renée Smithuis, ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’, p.47,48
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Duinlandschap op Norderney
olieverf op doek, afm. 36,5 x 50,5 cm. geannoteerd, gesigneerd en gedateerd r.o. ‘Norderney, D.H.W.Filarski ’11 (=1911)’
Literatuur: Renée Smithuis, ‘D.H.W. Filarski. Zwervend schilder van de Bergense School’ pag. 76 met afbeelding.
In de zomer van 1911 maakte de 25-jarige Dirk Filarski zijn eerste buitenlandse reis. Hij trok zo’n zes weken door Noord-Duitsland waar hij o.a. Osnabrück, de geboorteplaats van zijn mecenas August Maschmeijer, bezocht. Hij werkte ook een paar weken op het waddeneiland Norderney. Hier ontstond een aantal strand- en duingezichten met een sterk luministisch karakter. Renée Smithuis schrijft bij de afbeelding van het schilderij het volgende: ‘Felle zomerse kleuren, geelblauw voor het strand en blauwlila voor de lucht, laten zien dat hij het luminisme had meegenomen in zijn schilderskist’
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964) Hooi opper bij boerenschuur
olieverf op doek op paneel, afm. 33 x 51 cm, gesigneerd rechts onder ‘D.H.W.Filarski’.
te dateren ca.1907.
De Amsterdammer Filarski was vanaf zijn 22e regelmatig in Bergen te vinden. Met Dirk Smorenberg reisde hij naar Bergen om er te schilderen. In 1907 hadden de twee vrienden er hun eerste tentoonstelling. Op uitnodiging van de Vereniging Nut en Genoegen mochten ze exposeren in de Kolfbaan van Venhuysen. Hun schilderijen hingen tussen huisvlijtartikelen. Filarski exposeerde kleine landschapsschilderijen die hij in Bergen en omgeving gemaakt had.
Literatuur: Renée Smithuis, ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Boerderij bij Bergen
olieverf op doek, afm. 32 x 25 cm, gesigneerd links onder ‘D.H.W. Filarski’, te dateren 1907.
De Amsterdammer Filarski was vanaf zijn 22e regelmatig in Bergen te vinden. Met Dirk Smorenberg reisde hij naar Bergen om er te schilderen. In 1907 hadden de twee vrienden er hun eerste tentoonstelling. Op uitnodiging van de Vereniging Nut en Genoegen mochten ze exposeren in de Kolfbaan van Venhuysen. Hun schilderijen hingen tussen huisvlijtartikelen. Filarski exposeerde kleine landschapsschilderijen die hij in Bergen en omgeving gemaakt had.
Het schilderijtje van de ‘Boerderij met hooischelf’ is niet gedateerd, maar kan heel goed in dat jaar ontstaan zijn. In de beeldenbijlage van ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’ van Renée Smithuis is het eerste schilderij dit vroege schilderij. Smithuis dateert het later en geeft het de titel ‘Aan de rand van Amsterdam’. Kenners van de Bergense topografie houden het op een boerderij aan de De Voert.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Hooi oppers bij Bergen
olieverf op doek, afm. 45 x 90 cm, gesigneerd ‘D.H.W. Filarski’ en gedateerd ’11’ (=1911) rechts onder
Herkomst: particuliere collectie Limburg
Dirk Filarski exposeerde in augustus 1910 samen met Arnout Colnot een eerste keer in Bergen. Ze deden dat op uitnodiging van August Maschmeijer. Deze zakenman, van geboorte Duitser, zette in Amsterdam een manufacturenzaak op en woonde vanaf 1884 in Bergen.
Bij zijn huis stelde deze eerste mecenas van de Bergense School een schuur beschikbaar waar Filarski en Colnot in de zomer van 1910 hun eerste verkooptentoonstelling hielden van luministische schilderijen, de meeste van klein formaat. Filarski woonde officieel nog bij zijn ouders in Amsterdam, maar was vanaf die tijd regelmatig in Bergen te vinden en maakte lichte, kleurrijke schilderijen van redelijk forse afmetingen in Bergen en omgeving.
Voor de kenners van Bergen en omgeving: de onmiskenbare Noordhollandse stolpboerderij met een verlengd dak (‘dubbel vierkant’) staat op het eind van een begroeide en bebouwde buurt , die als een soort landtong in het open, boomloze poldergebied ligt. Het is de rand van Zanegeest, aan het begin van de Baakmeerdijk. De boerderij is de nog steeds bestaande ‘Hoeve Saenegheest’.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Noord-Hollands landschap
olieverf op doek, afm. 47 x 75 cm, gesigneerd ‘D.H.W. Filarski’ en gedateerd ’11’ (= 1911) rechts onder.
herkomst: particuliere collectie Duitsland
Dirk Filarski en Arnout Colnot exposeerden in augustus 1910 voor het eerst samen in Bergen op uitnodiging van August Maschmeijer. Deze zakenman, van geboorte Duitser, zette in Amsterdam een manufacturenzaak op en woonde vanaf 1884 in Bergen. Bij zijn huis stelde deze eerste mecenas van de Bergense School een schuur beschikbaar waar Filarski en Colnot in de zomer van 1910 hun eerste verkooptentoonstelling hielden van luministische schilderijen, de meeste van klein formaat.
Filarski, hij woonde nog bij zijn ouders in Amsterdam, reisde vanaf die tijd regelmatig met de trein naar Alkmaar en dan meestal verder met de stoomtram naar Bergen.
In augustus 1911, na een verblijf op het Duitse waddeneilend Norderney, stapte hij uit op het kleine station van het bedevaartsoord Onze Lieve Vrouw ter Nood, zette zijn schildersezel neer op de legendarische Zanddijk, aangelegd door de monniken van de Abdij van Egmond, en schilderde het landschap tussen Limmen en Heiloo.
Waarschijnlijk exposeerde hij het schilderij met redelijk forse afmetingen nog datzelfde jaar op de najaarstentoonstelling van de schildersvereniging Sint Lucas in het Stedelijk Museum Amsterdam.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Giornico Zwitserland
olieverf op doek, afm. 50 x 41 cm, gesigneerd links onder ‘Filarski’ en gedateerd ‘1948’
Afgebeeld in Renée Smithuis,’D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’ afb. 229.
In 1947 trouwde Filarski met Lien Ebels, de weduwe van de violist Nico Ebels. Hij kende haar al lang want zij was de zus van zijn schildersvriend Dirk Smorenberg en zo werden Filarski en Smorenberg zwagers. Lien hield haar woning in Bazel aan en Filarski had zijn woning met atelier aan de Amstel in Amsterdam. Filarski kon na de oorlog weer reizen en was vanzelfsprekend vaak in Zwitserland. In 1948 schilderde hij het dorp Giornico, een plaats in het Zwitserse kanton Ticino.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Rothenburg ob der Tauber, bij de kerk
olieverf op doek, afm. 70 x 65 cm, gesigneerd rechts onder en te dateren 1923
achterop sticker: Bij de kerk.
Afgebeeld op pag. 36 (afbeelding 34) van de monografie ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), De Verbrande Pan
olieverf op doek, afm. 47 x 75 cm, gesigneerd en gedateerd ’10 (=1910) rechts onder
Literatuur:
– Renée Smithuis, ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’ 2005. Zie een foto op pag. 72 waar een dame zit tussen schilderijen op een tentoonstelling van Filarski. Op het derde schilderij rechts boven hangt dit schilderij ‘De verbrande pan’.
– Jan van der Lubbe, Margot Jongedijk ‘Frans Huysmans en de Bergense School’ 2022. Afgebeeld pag. 32
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Rothenburg ob der Tauber
olieverf op doek, afm. 60 x 75 cm, gesigneerd rechts onder, te dateren 1923
Filarski, op weg naar het zuiden, maakte in 1923 een wekenlange tussenstop in het Beierse stadje Rothenburg ob der Tauber. Het is gebouwd in middeleeuwse stijl en vandaag de dag nog steeds een toeristische trekpleister.
Filarski maakte er zo’n 15 à 20 werken.
Literatuur: Renée Smithuis ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’ pag.36 e.v.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), In de tuin
olieverf op doek, afm. 50 x 67 cm, gesigneerd en gedateerd 1910 rechts onder
Dirk Filarski en Arnout Colnot exposeerden in augustus 1910 voor het eerst samen in Bergen op uitnodiging van August Maschmeijer. Deze zakenman, van geboorte Duitser, zette in Amsterdam een manufacturenzaak op en woonde vanaf 1884 in Bergen. Bij zijn huis stelde hij een schuur beschikbaar waar Filarski en Colnot in de zomer van 1910 hun eerste verkooptentoonstelling hielden. Zo werd Maschmeijer de eerste mecenas van de Bergense School en kocht hij luministische schilderijen van de twee bevriende schilders.
‘In de tuin’is afgebeeld in Renée Smithuis ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’ pag. 74
Met een loep is het schilderij ook te onderscheiden op een foto op pag. 72 van dat zelfde boek waar een dame geheel in het wit een expositie met werk van Filarski bewondert. Onduidelijk is waar en wanneer de foto gemaakt is
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Spaans dorpsgezicht
olieverf op doek, afm. 80 x 65 cm, gesigneerd links midden, te dateren 1935
Filarski reisde verschillende malen naar Spanje. Waarschijnlijk is dit schilderij ontstaan tijdens zijn ‘derde’ Spaanse reis. Zie Renée Smithuis ‘D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School’ pag. 56 e.v.
Terug van deze reis ging Filarski aan de Amstel in Amsterdam wonen, zie sticker achterzijde
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Alpenpad Zwitserland
olieverf op doek, afm. 55 x 70 cm, gesigneerd rechts onder ‘D.H.W. Filarski’ te dateren 1912
herkomst: hotel Prins Maurits, Bergen aan Zee
Filarski, bevriend met de schilder Dirk Smorenberg, reisde in 1912 met Smorenberg naar Clarens in Zwitserland. Ze konden logeren bij de zus van Smorenberg.
Renée Smithuis schrijft in haar monografie over Filarski het volgende: “Beide schilders kwamen voort uit het Amsterdamse luminisme (…. ) kleurrijke impressies ontstonden van het land, dat naast zijn felle licht ook de schaduwkant liet zien, door de schilder dankbaar vertaald in diepe blauwe, paarse en lila kleuren al naar gelang van de dag”
Dit schilderij is uit de zogenaamde eerste Zwitserse periode van Filarski. In 1916 keerde hij terug en heeft het lichtend impressionisme plaatsgemaakt voor diepere, donkerder kleuren: de bergketens zijn bijna abstract.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Huisje aan het duin bij Bergen
olieverf op doek, afm. 41 x 51 cm, gesigneerd en gedateerd ’42 l.o.
Op het spieraam staan in het handschrift van de schilder zijn adresgegevens: Amstel 105. Amsterdam. Daar woonde Filarski vanaf augustus 1938.
Herkomst: particuliere collectie Amstelveen sinds 1988
Filarski trok in de Tweede Wereldoorlog regelmatig vanuit Amsterdam naar Bergen en omgeving om zijn schildersvrienden Germ de Jong, Jan van Herwijnen en Harrie Kuijten te ontmoeten. Hij nam zijn schildersspullen dan mee. De exacte locatie van dit schilderij heb ik niet kunnen achterhalen.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), De Verbrande Pan
Olieverf op doek, afm. 65 x 83 cm, gesigneerd en gedateerd 1954 r.o.
Herkomst: particuliere collectie Bergen
Tentoonstelling: eretentoonstelling Stedelijk Museum Amsterdam t.g.v. 70e verjaardag van de schilder
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Het Oude Hof in de sneeuw
tekening, gemengde techniek, afm 60 x 47 cm, gesigneerd en gedateerd r.o. ’19 .
NB. Deze tekening is een voorstudie voor het gelijknamige schilderij afgebeeld in Renée Smithuis, D.H.W. Filarski, Zwervend schilder van de Bergense School, pag. 123, afb. 160.
Verkocht aan Stedelijk Museum Alkmaar
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Giethoorn
Olieverf op doek, afm. 54 x 67 cm, gesigneerd rechts onder, te dateren 1923.
Herkomst: particuliere collectie Amsterdam
Op blz. 38 van haar boek over Filarski schrijft Renée Smithuis het volgende: “Voor het eerst gingen Filarski’s vrouw en zoontje Lakkie mee op een werkreis in Nederland. In augustus 1923 vertrokken ze naar Giethoorn waar ze hun intrek namen in Bondshotel Hollandsch Venetië (….) De schilder werkte er zeker tot eind september en er ontstond een indrukwekkende serie schilderijen. Daarop was duidelijk te zien hoe hij soms nog gevangen zat in zijn donkere palet, maar ook hoe hij zich daar glorieus uit wist te bevrijden. Groen bleef wel de overheersende kleur, wat natuurlijk niet zo vreemd was in zo’n puur waterrijk puur Hollands dorp in de zomer.”
Boendermaker nam een flink aantal van deze Giethoorn schilderijen in zijn collectie op. In het boek van Piet Spijk over deze mecenas van de Bergense School, telde ik 15 schilderijen die in de Giethoorn periode zijn ontstaan. Het hier afgebeelde schilderij is altijd in particulier bezit geweest.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), Landschap bij Menton
Olieverf op doek, afm. 64 x 53 cm, gesigneerd r.o en te dateren 1923
Herkomst: collectie Boendermaker, nr. 434
De altijd reizende Filarski maakte in 1923 in de buurt van Menton in Zuid-Frankrijk dit schilderij. Volgens Renée Smithuis heeft Filarski dan een periode waarin hij in donkere kleuren schilderde achter zich gelaten. Zij spreekt van ‘De terugkeer naar het licht’ in haar monografie over de schilder.
Bijzonder aan het schilderij is ook dat het ooit in bezit was van de mecenas Piet Boendermaker.
Op het spieraam vond ik de gegevens terug. Tot nu toe was dit niet bekend.
Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), ‘Schoven’
olieverf op doek, afm. 34 x 48,5 cm. gesigneerd r.o Filarski
aantekening op spieraam ‘Amstel 105, Amsterdam’ en genummerd en getiteld:
‘No. 3 Schoven’
Op het spieraam staan in het handschrift van de schilder zijn adresgegevens:
Amstel 105, Amsterdam. Daar woonde Filarski vanaf augustus 1938.