Matthieu Wiegman (1886-1971), Gezicht op Cagnes
olieverf op doek, afm. 45 x 54 cm, gesigneerd rechts onder ‘Matthieu Wiegman’, te dateren 1928
herkomst: particuliere collectie
In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw was Zuid-Frankrijk zeer in trek bij Nederlandse landschapsschilders. Ze trokken naar Collioure, Saint-Tropez, Saint-Paul-de-Vence en Menton. Vanaf 1921 woonde Wiegman jarenlang met zijn gezin in Frankrijk. In 1928 reisde hij alleen naar het zuiden en zeer waarschijnlijk heeft hij dit ‘Gezicht op Cagnes’ toen geschilderd.
Op een tentoonstelling in het Singer Museum in Laren werd vorig jaar een schilderij van Theo van Rysselberghe geëxposeerd dat vanuit hetzelfde gezichtspunt geschilderd is: uitzicht op Cagnes tussen grote olijfbomen.
Het schilderij van Van Rysselberghe is geschilderd vanuit de tuin van het huis Les Collettes van Renoir. Wiegman kende die plek: in de collectie van het Stedelijk Museum Alkmaar bevindt zich een schilderij met de titel ‘ Maison Renoir’. In de catalogus bij de Singer tentoonstelling zijn beide schilderijen afgebeeld, respectievelijk op pag. 40 en pag. 91
Matthieu Wiegman lijkt geïnspireerd door de Mont Sainte-Victoire schilderijen van Cézanne. Hij was een groot bewonderaar van Paul Cézanne, dat zie je ook terug in zijn stillevens.
Literatuur-
– Renée Smithuis, ‘De Bergense School op reis’
– Renée Smithuis, ‘De gebroeders Piet en Matthieu Wiegman. Schilders van de Bergense School’
– ‘Van Gogh Cézanne Le Fauconnnier & De Bergense School’ Tentoonstellingscatalogus Stedelijk Museum Alkmaar
– Schilders van de Méditerranée, LA GRANDE BLEUE’ Tentoonstellingscatalogus Singer Museum Laren
Matthieu Wiegman (1886-1971), Gewelfde Stenenbrug Alkmaar
olieverf op doek, afm. 61 x 50 cm, gesigneerd rechts onder, te dateren ca. 1955
herkomst: door de ouders van de laatste eigenaar direct bij de kunstenaar gekocht.
Aan de manier van signeren kunnen we zien dat dit geen vroeg werk van Wiegman is: tot ca. 1928 liet de de kunstenaar de G van Wiegman recht naar beneden wijzen, in zijn latere schilderijen is de poot van de letter G onder de letter M getrokken. Zo ook bij dit schilderij.
Vergelijk de afbeelding van ‘De Kaasmarkt in Alkmaar’ op pag. 30 van ‘De gebroeders PIet en Matthieu Wiegman, Schilders van de Bergense School’, een publicatie bij een tentoonstelling in Stedelijk Museum Alkmaar in 2013.
Matthieu Wiegman (1886-1971),’Goudsbloemen’
olieverf op doek, afm. 46 x 38 cm, gesigneerd rechts onder, te dateren ca. 1950
titel in handschrift van de schilder op spieraam achterzijde.
Aan de manier van signeren kunnen we zien dat dit geen vroeg werk van Wiegman is: tot ca. 1928 liet de kunstenaar de ‘G’ van Wiegman recht naar beneden wijzen, in zijn latere schilderijen werd de ‘G’ onder de de letter ‘M’ getrokken.
Zo ook bij dit schilderij.
Matthieu Wiegman (1886-1971), ‘Oude hoeve’
Olieverf op doek, afm. 51 x 64 cm. gesigneerd links onder te dateren ca. 1916.
Nogmaals gesigneerd op spieraam en getiteld ‘Oude Hoeve’ en adres in Bergen: Notweg.
Wiegman woonde een aantal jaren met zijn gezin om de hoek van de Notweg aan de Breelaan in huize De Zonnebloem voordat hij met zijn gezin in 1918 definitief ging wonen aan de Meerweg in Bergen.
De kunstenaar J.M. (‘Job’) Graadt van Roggen, wonend aan de Russenweg, betrok een nieuw atelier aan de Notweg in 1916 dat hij via zijn achtertuin kon bereiken. Het is bekend dat andere kunstenaars onder wie Wiegman daar gebruik van maakten.
Ook de manier van signeren duidt op een redelijk vroeg werk van Matthieu Wiegman: hij signeerde vroeg werk met ‘blokletters’ en de ‘G’ van Wiegman is dan recht naar beneden getrokken, in later werk is de poot van de ‘G’ onder de letter ‘M’ getrokken. Zie andere schilderijen op deze site.
Waarschijnlijk schilderde Wiegman een nu niet meer bestaande boerderij aan De Voert in Bergen.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven met krokussen en filosofisch traktaat
olieverf op doek, afm. 35 x 27 cm, gesigneerd rechts onder, te dateren ca. 1950
Wiegman combineerde de krokussen als symbool voor de lente, een nieuw begin, met een zwaar filosofisch onderwerp.
De titel van het boek, deel II (!) is ‘Geest en stof’ en verwijst naar het vraagstuk over het dualisme tussen geest en materie, ziel en lichaam dat zowel in de Griekse filosofie als later in het christendom een belangrijk vraagstuk is: wat prevaleert de geest of de stof ?
Ik heb gezocht naar een boek met exact deze titel, maar kon die niet vinden. Waarschijnlijk heeft Wiegman de titel zelf bedacht, maar de katholieke Wiegman had ongetwijfeld ideeën over de relatie tussen de menselijke geest en het fysieke.
Zie ook het artikel van Korine Hazelzet ‘Matthieu Wiegman en zijn inspiratie voor de Kroning van Maria in de Obrechtkerk’ in Amstelodamum, Tijdschrift voor de kennis van Amsterdamn nummer 4, 2024 waar het schilderijtje is afgebeeld op pag. 217. Mevrouw Hazelzet merkt op: ‘Impliciet is ook zijn profane werk religieus.’Een schilderij met fruit is ook een religieus schilderij’, vond hij. ‘De grondgedachte is steeds de vrijmaking van de stof. Religie is het bevrijden van de geest van de gebondenheid aan de aarde’.
Mevrouw Hazelzet concludeert dan: Het zal geen willekeur zijn dat hij op een schilderijtje als Stilleven met krokussen en filosofisch traktaat een boek schilderde met de titel Geest en Stof.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven met fles en fruit
olieverf op doek, afm. 46 x 55 cm gesigneerd rechts onder.
Een monografie over deze belangrijke schilder van de Bergense School is nog niet geschreven. Er is een boek van zijn schoonzoon dat vooral een hagiografie is en een boek dat in 2013 verscheen, samengesteld door Renée Smithuis, bij een tentoonstelling van Matthieu Wiegman en zijn broer Piet in het Stedelijk Museum Alkmaar.
Aan de manier van signeren kunnen we zien dat dit geen vroeg werk is: tot ca. 1928-1929 liet de kunstenaar de G van Wiegman recht naar beneden wijzen, in zijn latere schilderijen werd de G steeds duidelijker onder de letter M getrokken. Ook bij dit schilderij.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven met fruit
olieverf op doek. afm. 68 x 52 cm, gesigneerd rechts midden. te dateren ca. 1920
afgebeeld in Adriaan Venema, ‘De Bergense School’ no.11
Vergelijk afbeeldingen 6, 8 en 9 in ‘De gebroeders Piet en Matthieu Wiegman. Schilders van de Bergense School’, een publicatie bij een tentoonstelling in Stedelijk Museum Alkmaar in 2013 met werk van de broers Wiegman.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Cagnes-sur-mer
olieverf op doek, afm. 73 x 60 cm, gesigneerd rechts onder, te dateren ca. 1928
Matthieu Wiegman was een kunstenaar van de Bergense School, die veel over de grens trok, met name naar Frankrijk. Eerst naar Fleury-en-Bière bij Barbizon, toen naar Bretagne en de langste periode verbleef Wiegman met zijn gezin in Zuid-Frankrijk.
In Cagnes-sur-mer maakte hij een flink aantal werken. O.a een schilderij van het huis van Renoir dat zich in de collectie van het Stedelijk Museum Alkmaar bevindt. Zie voor de lange verblijven van Wiegman in Frankrijk ook de publicatie van Renée Smithuis, De Bergense School op reis, pag. 87 e.v.
Andere literatuur: Renée Smithuis: De gebroeders Piet en Matthieu Wiegman, Schilders van de Bergense School. Publicatie bij een tentoonstelling in Stedelijk Museum Alkmaar.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven met bloemen, witte schaal en fruit
olieverf op doek, afm. 65 x 60 cm, gesigneerd r.o., te dateren ca. 1917
Herkomst:
-Collectie Piet Boendermaker, nummer 2363 op spieraam achterzijde
-Bruikleen in 1926 aan Gemeente Amsterdam die tot 1943/1944 duurde
-Verkocht aan particulier eind jaren ‘40
-Veiling Christie’s Amsterdam 10 december 1996
-Particuliere collectie Amstelveen
Het schilderij van Matthieu Wiegman maakte deel uit van de grote collectie van de Bergense School verzamelaar Piet Boendermaker die het in 1926 in bruikleen gaf aan de gemeente Amsterdam. Daarmee staat vast dat het in elk geval vóór 1926 is gemaakt. Enkele attributen komen ook voor op andere stillevens van Matthieu Wiegman. De witte schaal bijvoorbeeld staat op een stilleven van Matthieu Wiegman Stilleven met vissen (Boendermaker nummer 1024), o.a. afgebeeld in Piet Spijk, Piet Boendermaker Mecenas van de Bergense School, pag. 210 en in het boek over de broers Piet en Matthieu Wiegman samengesteld bij een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Alkmaar,pag. 16. Een bruine kruik lijkt ook op beide werken voor te komen. Het stilleven met vissen is gedateerd 1916. Dan kom je uit op een datering omstreeks 1917.
De schilderstijl is ook kenmerkend voor de werken van Wiegman in die periode.: de vrij zware contouren van het tafeltje, de nogal ingehouden kleuren rood en blauw-groen van de appeltjes zijn kenmerkend voor Wiegmans schilderstijl in die jaren.
Op het spieraam staat nog een ander nummer ‘123 BvOZ’ De afkorting verwijst naar Bank van Onroerende Zaken. De gemeente had een eigen lijst van bruiklenen en daarop zijn de werken genummerd 1-160. Dit stilleven is nummer 123 op die lijst.
Vergelijk ook ‘Stilleven met klompen’ in de nieuwe opstelling van het Stedelijk Museum Amsterdam. Ook dit schilderij was ooit van Piet Boendermaker.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Cagnes
Olieverf op doek op paneel, afm. 38 x 46 cm, gesigneerd l.o. te dateren ca. 1927
Matthieu Wiegman bracht met tussenpozen verschillende jaren in Frankrijk door. Dit Franse landschap in de buurt van het Zuidfranse Cagnes schilderde hij vanaf de beroemde Chemin de la Maure. In de collectie was nog een schilderij uit de omgeving, zie Verkochte werken: het dorpsplein van Haut de Cagnes. De tijd heeft er stil gestaan: op een recente foto ziet dat plein er nog hetzelfde uit. En een ‘Gezicht op Cagnes’ in Huidige collectie.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Le Haut de Cagnes
Olieverf op doek, afm. 60 x51 cm, gesigneerd l.o. te dateren ca 1928
Literatuur:
Afgebeeld in Renée Smithuis, ‘Kunstenaars op vakantie en schilders in de polder’ pag. 19. abusievelijk als ‘Pleintje in Zuid-Frankrijk, vermoedelijk Menton’. Zie ook Renée Smithuis ‘De Bergense School op reis in de jaren twintig’ over Matthieu Wiegman en zijn grote liefde voor Frankrijk.
Zie ook: Paul Arnoldussen, ‘Waar de mimosa bloeit, Nederlandse kunstenaars in Cagnes-sur-mer’
In de jaren twintig en dertig was Zuid-Frankrijk zeer in trek bij Nederlandse landschapsschilders. Ze trokken naar Collioure, Saint Tropez, Saint=Paul-de-Vence, Menton én Cagnes. Van 1908 tot aan zijn overlijden in 1919 had 1919 had de beroemde impressionist August Renoir in dit dorp tussen Nice en Cannes gewoond.
Vanaf 1921 woonde Matthieu Wiegman jarenlang met zijn gezin in Frankrijk. Zo nu en dan waren ze ook weer in Nederland. In 1928 reisde de schilder, deze keer alleen, naar Cagnes-sur-Mer, niet ver van Nice. Het pleintje in Cagnes le Haut ziet er nu nog hetzelfde uit.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven
olieverf op doek, afm. 46 x 55 cm, gesigneerd r.o. te dateren ca. 1955.
Een monografie over deze belangrijke schilder van de Bergense School is nog niet geschreven.
Er is een boek van zijn schoonzoon en een boek dat in 2013 verscheen bij een tentoonstelling van Matthieu en zijn broer Piet Wiegman in het Stedelijk Museum Alkmaar.
Aan de manier van signeren kunnen we zien dat dit geen vroeg schilderij is: tot ca. 1928-1929 liet de kunstenaar de G van Wiegman recht naar beneden wijzen, in zijn latere werken werd de G steeds duidelijker onder de letter M getrokken. Ook bij dit schilderij.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven met wijnfles en appels op schaal
olieverf op doek, afm. 46 x 55 cm, te dateren ca. 1950
Aan de manier van signeren kunnen we zien dat dit geen vroeg schilderij van Matthieu Wiegman is: tot ca. 1928 liet de kunstenaar de G van Wiegman recht naar beneden wijzen, in zijn latere werken werd de G steeds duidelijker onder de letter M getrokken. Ook bij dit schilderij is dat het geval.
Matthieu Wiegman (1886-1971), Stilleven met citroenen
Olieverf op doek, afm. 73 x 60 cm, titel op sticker achterzijde.
Dit schilderij werd op een ere tentoonstelling ter gelegenheid van de 65e verjaardag van Matthieu Wiegman in het Stedelijk Museum Amsterdam in het voorjaar van 1952 geëxposeerd. In de catalogus van die tentoonstelling is het nummer 8 en het schilderij is gedateerd 1951.